De Dam als getuige
van het verleden
De Dam is het historische hart van Amsterdam en vormt de navel van ons land. Op 18.000 vierkante meter, bestraat met 2,5 miljoen keitjes komen vele gebeurtenissen en herinneringen samen. Het is een krachtenveld van architectuur, cultuur, vermaak, politieke en economische macht. Sinds mensenheugenis is het de plek bij uitstek om te feesten, te flaneren, te demonstreren en te herdenken (http://youtu.be/Kuv4AENUpFc).
Tussen 1984 en 1992 publiceerde de Franse historicus Pierre Nora Les lieux de mémoire. De Dam in Amsterdam is een van de Nederlandse locaties die het predikaat ‘lieu de mémoire’ of plaats van herinnering het meeste verdient. Een plein dat zo’n belangrijke rol speelt in ons collectieve geheugen is uiteraard in de afgelopen anderhalve eeuw ontelbare malen gefotografeerd. Van koninklijke huwelijken en inhuldigingen, de schietpartij en de bevrijdingsfeesten in 1945, tot het lawaaiconcert na de moord op Theo van Gogh in 2004.
Flip Bool – tot eind 2012 lector fotografie aan AKV|St. Joost, Avans Hogeschool en voormalig senior collecties & onderzoek bij het Nederlands Fotomuseum – heeft met een team van lectoraatsmedewerkers al die foto’s bestudeerd. Samen leveren ze een rijk beeld op van deze bijzondere locatie, haar verschijningsvormen in de loop van de tijd en het sociale gebruik ervan. De door Bool gemaakte selectie uit deze duizenden foto’s geeft bovendien een uniek beeld van de Nederlandse fotogeschiedenis.
De oudst bekende foto van de Dam werd op 27 augustus 1856 in stereo gemaakt door Pieter Oosterhuis bij de onthulling van het ‘Monument ter herinnering aan den volksgeest van 1830-1831’ – in de volksmond ‘Naatje’ genoemd. Dit curieuze monument werd in 1914 ontmanteld en speelt met de in 1903 gesloopte Beurs van Zocher een centrale rol op talloze vroege foto’s van de Dam.
Weinigen beseffen dat dit plein der pleinen pas vanaf 1912 zijn huidige vorm kreeg door de sloop van het zogenoemde Commandantshuis en een blok huizen voor het huidige Grand Hotel Krasnapolsky. Hier verrees decennia later het Nationaal Monument dat twee, nagenoeg vergeten voorgangers kende. Wie weet dat – behalve het Koninklijk Paleis en de Nieuwe Kerk – alle andere gebouwen op de Dam sinds 1856 niet minstens eenmaal zijn gesloopt of herbouwd? In een nieuwe context vertellen circa 800 foto’s op deze website het verhaal.
Avans Hogeschool, AKV|St.Joost, Breda ism Hollandse Hoogte, Amsterdam; Maria Austria Instituut, Amsterdam; Nationaal Archief | Spaarnestad Photo, Den Haag; Nederlands Fotomuseum, Rotterdam; Rijksmuseum Amsterdam; Stadsarchief Amsterdam; Amsterdam Museum, Amsterdam en Picturae, Heilo.
De Dam kende en kent vele vormen van vermaak. Tot de oudste daarvan behoort de poppenkast, waarvan de geschiedenis tot ver in de 19de eeuw teruggaat. In 1886 kreeg Antoon A. van Hemert een eerste officiële vergunning voor de Dam → Lees verder
Vanaf het laatste kwart van de achttiende eeuw werden in Amsterdam en elders in Nederland talloze genootschappen en sociëteiten opgericht. Naast een ontmoetingsfunctie, vormden kennisuitwisseling over cultuur, wetenschap en soms ook politiek een belangrijk doel van dit soort genootschappen. In → Lees verder
Eeuwenlang was de Dam een centraal overslag- en transportknooppunt in de stad. Niet alleen voor het goederen-, maar ook voor het personenvervoer. Wat het eerste betreft was het middelste pand tussen het Damrak en de Nieuwendijk lange tijd een belangrijke → Lees verder