Twintig jaar na de abortusepisode is er officieel geen jota gewijzigd aan de politieke rol van de koning in ons land.

Sluimerend ongenoegen

Wie zijn oor te luisteren legt in de Wetstraat hoort een sluimerend ongenoegen over dat immobilisme. In De Standaard en La Libre drukt een hele resem politici vandaag de wens uit dat het systeem wordt bijgestuurd. Als het over de monarchie gaat, spreken politici vaak off the record. Deze keer doen ze het met open vizier. Zowel aan Vlaamse als aan Franstalige kant.

'Elk land heeft sowieso een staatshoofd nodig. In ons land is die taak lang geleden aan één familie gedelegeerd. Ik zie niet goed in wat in België het alternatief zou zijn', stelt Alexander De Croo, de voorzitter van Open VLD. 'Maar waarom moet de koning nog wetten bekrachtigen en afkondigen? Waarom moet de vorst nog een rol spelen bij de regeringsvorming?' vraagt hij zich af. 'In de regio's worden informateurs en formateurs aangewezen en regeringen gevormd zonder tussenkomst van het Paleis. Waarom zou dat federaal niet op die manier kunnen gebeuren. Het is tijd om de protocollaire invulling van de monarchie te betonneren. Zoals in Scandinavië.'

Onvermijdbaar

'We hebben het abortusdebat gehad. Het is uitgesloten dat we in de toekomst nog eens zo'n debat voeren', benadrukt MR-voorzitter en vicepremier Didier Reynders. 'Ik denk dat een evolutie in de richting van een protocollaire monarchie onvermijdbaar is. Het is een logische evolutie in de werking van de Belgische democratie.' Het systeem waarbij de koning wetten bekrachtigt, moet volgens Reynders niet behouden worden. 'Wat vandaag gebeurt, is bijna denigrerend voor de vorst: Albert, we vragen u niet te lezen, maar te tekenen.'

Moet het Paleis nog een rol spelen bij het oplossen van crisissen of kan dat via de parlementsvoorzitters of op een andere manier gebeuren? 'Vandaag veroorzaakt dat geen grote problemen', aldus de vicepremier, 'maar je voelt wel dat het de partijen zijn die de zaken sturen. Het zou misschien logischer zijn als de parlementsvoorzitters het resultaat van het overleg tussen de partijen zouden vaststellen en kijken welke richting men uitgaat.'

'Mijn tussenkomst in het abortusdebat was een van mijn eerste grote tussenkomsten als parlementslid', herinnert vicepremier Laurette Onkelinx (PS) zich. 'En ik heb toen harde woorden gesproken.' Twintig jaar later is ze niet van mening veranderd. 'Ik denk dat er een mechanisme moet komen waardoor de koning geen wetten meer moet ondertekenen.' Ze sluit echter niet uit dat er verder wordt gegaan. 'Het is nu of nooit. Terwijl we nadenken over een nieuw institutioneel model in ons land, zouden we ook moeten werken aan de modernisering van de rol van de monarchie in België. Ik zeg niet dat we naar een Scandinavisch model moeten gaan, maar we moeten erover nadenken.'

Sympathie

De persoon van koning Albert kan in de Wetstraat op enorm veel sympathie rekenen. Zelfs off the record valt zelden een onvertogen woord. Maar dat belet niet dat er aan Vlaamse kant een overweldigende meerderheid bestaat voor een protocollaire monarchie. Voor Open VLD, SP.A, Groen!, N-VA, Vlaams Belang of Lijst Dedecker is dat een evidentie. Voor sommigen, zoals N-VA-voorzitter Bart De Wever, is zo'n Scandinavisch model zelfs maar 'een stap in de goede richting'.

De grote uitzondering aan Vlaamse kant is Marianne Thyssen, voorzitster van CD&V. 'We kunnen in de praktijk verder met de regels die we hebben', klinkt het. 'Ik hoor niemand die zich zorgen maakt. De koning heeft zijn functies en verantwoordelijkheden. Maar juridisch gezien is hij onverantwoordelijk en zijn het de ministers die de verantwoordelijkheid dragen.' Thyssen gaat naar eigen zeggen niemand in haar partij aanmoedigen om 'die doos nog eens open te trekken'. 'Dat is niet nodig en ik maak er mij geen grote zorgen over dat dit twintig jaar na de abortusepisode nog niet is opgelost.'

CDH-voorzitster Joëlle Milquet wijst, in tegenstelling tot haar Vlaamse tegenhangster, het debat niet af. Milquet staat 'open voor een debat om een alternatief te vinden voor het bekrachtigen van wetten door de koning'. Voorwaarde is wel dat het om een oplossing gaat 'die minstens op een neutrale en onpartijdige manier de wetgevende daad sacraliseert'.

Ook de Franstalige groenen willen af van het bestaande systeem waarbij de koning de wetten ondertekent. 'Sleutelen aan dat mechanisme staat al tien jaar in ons partijprogramma', benadrukt Jean-Michel Javaux, de voorzitter van Ecolo. 'Wij vragen gewoon dat er op federaal niveau een regeling komt zoals in de regio's.'

Prioriteit

In de Wetstraat lopen niet veel politici rond die openlijk zullen verklaren dat een hervorming van de monarchie vandaag een prioriteit is. Nagenoeg iedereen benadrukt dat er in de eerste plaats werk moet worden gemaakt van de aanpak van de crisis. Als wordt doorgevraagd, klinkt het echter dat een staatshervorming of een koningswissel geschikte momenten kunnen zijn voor een hervorming.

Lees het volledige artikel vandaag in De Standaard.