12e Vlaams Geestelijke
Gezondheidscongres

Weet u nog wanneer u besliste dat de GGZ uw professionele toekomst zou vorm geven? Welke argumenten daarbij de doorslag hebben gegeven? In dit panelgesprek gaan we dieper in op het besluit dat sommige mensen nemen, om zich belangeloos in te zetten voor de psychisch kwetsbare medemens. Weten zij nog wanneer de vonk oversloeg om een deel van hun persoonlijk leven in te zetten voor een doel dat compleet buiten hun opleiding, ervaring en vooral comfortzone ligt. Waarom aan belangenbehartiging doen voor een populatie die zelf geen stem heeft? Hoe werkt zoiets? Want het gaat natuurlijk niet alleen om het leveren van tijd en energie. Het gaat vooral om het oprecht contact maken met mensen die psychisch lijden, en die vaak in de marge van de samenleving terecht gekomen zijn. Misschien moeten we ook de moeilijke vragen in dit debat aan bod laten komen. Krijg je er ook iets voor terug?

De medisch-psychiatrische unit (MPU) biedt een geïntegreerd zorgaanbod voor de diagnostische oppuntstelling en de behandeling van patiënten met somatische en psychiatrische comorbiditeit, waar een opname geïndiceerd is in het geval dat de somatische problematiek te complex is voor een psychiatrische afdeling of de psychiatrische stoornis de behandeling op een somatische afdeling bemoeilijkt of onmogelijk maakt.

In Vlaanderen bestaat dit zorgaanbod momenteel niet, in tegenstelling tot Nederland, de VS en vele andere landen. Een mogelijkheid zou kunnen zijn om MPU’s op te richten in de Vlaamse algemene en/of universitaire ziekenhuizen, met het oog op een geïntegreerde zorg en een  verbetering van de zorgkwaliteit bij matig tot ernstige comorbiditeit, evenals voor de veiligheid van de zorg en de belasting van het zorgpersoneel.

Maar er zijn zeker ook bedenkingen, aandachtspunten en mogelijke bezwaren, met bijgevolg zowel argumenten pro als contra de oprichting van MPU's. De doelstelling van dit discussieforum is dan ook om (na een algemene inleiding en situering) op een interactieve en systematische wijze standpunten en meningen uit te wisselen, met het oog op de inname van een genuanceerd standpunt en de formulering van een advies aangaande de rol van de MPU en de noodzaak tot de implementatie ervan in Vlaamse ziekenhuizen.

Deze topic en controverse past tot slot goed in het thema van het congres: verbindende en gastvrije zorg in het ziekenhuis, op zoek naar kamers van psychisch lijden, in dit geval bij comorbide ziekte.

Een subgroep van patiënten met psychische kwetsbaarheid heeft te kampen met complexe zorgnoden. Armoede, (dreigende) dakloosheid, middelenmisbruik, (fysieke) comorbiditeit en zorgmijding gaan regelmatig gepaard ernstige psychiatrische aandoeningen met een ongunstige prognose. De maatschappelijke en financiële impact is navenant. Bovendien blijkt uit onderzoek dat de noden van deze doelgroep vaak onvervuld zijn omdat ze niet voldoen aan behandelcriteria. De invloed van al deze factoren laat zien dat psychiatrie een complexiteitswetenschap is, wat op gespannen voet kan staan met de relatief eenvoudige antwoorden die patiënten en clinici behoeven. Hoe moeten we omgaan met deze doelgroep? Welke interventies zijn effectief? Wat kan de rol zijn van eerstelijnsactoren, GGZ-partners en welzijnssector of vinden we een antwoord in intersectorale samenwerkingen? Of is complexiteit enkel een artefact van onze blik op patiënten en de manier waarop we zorg hebben georganiseerd?

Verslavingszorg is sinds 2019 een Vlaamse bevoegdheid geworden en hierbij ingekanteld binnen de bredere geestelijke gezondheidszorg.  In 2016 werd in de conceptnota verslavingszorg van de Vlaamse overheid onder meer de volgende doelstelling vooropgesteld:

"Deze beweging sluit aan bij de erkenning van verslaving als een psychiatrische aandoening met biologische en psychosociale componenten en moet toelaten om te komen tot meer flexibele zorgtrajecten, meer zorg op maat, en meer zorgcontinuïteit voor mensen met een verslaving, die daarenboven vaak nog kampen met andere psychische stoornissen." Binnen deze discussie willen we kijken waar we 5 jaar later staan.  Kunnen we hierbij spreken van een succesvolle inkanteling?  Is er concrete verandering voelbaar bij zowel de verslavingszorg als bij de andere actoren binnen de GGZ.  Waar willen we nog verder naartoe? Met andere woorden: heeft deze inkanteling bijgedragen aan verbindende en gastvrije zorg voor mensen met een verslaving?

Stellingen kunnen enerzijds worden opgebouwd rond de actiepunten die de Vlaamse regering vooropstelde bij de bevoegdheidsoverdracht en anderzijds via signalen uit het werkveld.  Een stelling zal gepitcht worden, waarna het debat met het publiek kan worden aangegaan.  Eventueel kan ook via stemming met smartphone gewerkt worden.  Mogelijke stellingen:

Illegale drugs horen niet thuis in een psychiatrisch ziekenhuis
Verslaving verdient een meer categoriale benadering als het op hulpverlening aankomt, gespecialiseerde hulp is hier op zijn plaats

HerstelAcademie Kempen streeft naar een lokale inbedding en een evenwichtige spreiding van haar aanbod. Het beoogde resultaat is een lokaal, laagdrempelig en toegankelijk aanbod te kunnen bieden vanuit een intersectorale samenwerking en in afstemming met het aanbod van partnerorganisaties. Hiermee willen we elke burger de kans geven om aansluiting te vinden bij het aanbod, bij te dragen aan participatie in de lokale gemeenschap, het doorbreken van stigma, kennismaking met de eigen buurt, … om het aanbod dichterbij de burger te brengen, is samenwerking met lokale organisaties noodzakelijk, dit maakt het mogelijk om in te spelen op de noden en aanvullend te werken op het aanbod dat er reeds geboden wordt vanuit verschillende organisaties. Daarnaast vergroot dit ook de toegankelijkheid van het aanbod; hulpverleners kunnen een eerste keer mee de stap zetten naar het aanbod, cursussen worden dicht bij huis georganiseerd, men leert mogelijks een nieuwe omgeving met overig laagdrempelig aanbod in de eigen buurt kennen, … Dit alles draagt bij tot het uitbouwen van een persoonlijk netwerk, lotgenotencontact, uit het isolement treden en het ontwikkelen van vaardigheden. We gaan graag samen in discussie adhv de volgende stellingen: ‘Hoe lokaler georganiseerd, hoe toegankelijker het aanbod’, ‘Stigma rond verslaving, maakt dat dit aanbod beter niet lokaal georganiseerd wordt’, ‘Om vraaggericht te werken, is het noodzakelijk de lokale noden te kennen’, ‘Lokale inbedding vraagt regionale organisatie’ en tot slot ‘Inspelen op noden is een evidentie’.

De resultaten van een bevraging bij huisartsen naar hun ervaring met de GGZ van de werkgroep wachttijden van de SGGG en Domus Medica vormen de basis voor een 5tal stellingen die door een panel van huisartsen, patiënt, familielid, ELP en psychiater worden bediscussieerd.  Na een korte voorstelling van de resultaten van de bevraging vormen volgende stellingen het onderwerp van discussie.

Stelling 1:

De enige snelle hulp voor psychische problemen is de huisarts.   Het antwoord op wachttijden ‘Vraag het aan uw huisarts’ We moeten zelf psychiater of psycholoog spelen door de wachttijden

Moet enkel de huisarts populatiegericht werken?

Stelling 2:

De erkenning van de huisarts(enpraktijk) als onderdeel van de GGZ moet zich vertalen in een vanzelfsprekende/wederkerige communicatie tussen HA – psycholoog en psychiater.

Stelling 3:

De gebrekkige toegankelijkheid van de GGZ voor mensen in armoede resulteert in het medicaliseren van psychosociale problemen in de huisartsenpraktijk

Voor kinderen en jongeren geld bovendien dat het gebrek aan toegankelijkheid de zwaarte en complexiteit van problemen op lange termijn sterk verhoogt. Investeren in zorg voor jongeren levert de meeste winst op, het negeren hiervan het meeste verlies.

Stelling 4:

Er is een nood aan brugfiguren in de huisartsenpraktijk die de samenwerking met welzijn en de gespecialiseerde GGZ faciliteren

Stelling 5:

De ELP functie lijkt haar rol als doekje voor het bloeden van de GGZ organisatie jammer genoeg al te hebben uitgespeeld.

Biomedische ziektemodellen en theorieën over maatschappelijk onbehagen spreken zich uit over de diepere wortelen van psychisch onwelbevinden: moeten we focussen op neurobiologische correlaten of aandacht hebben voor vervreemding in een hoogmoderne samenlevingen? Andere perspectieven focussen op kwetsbare sociale groepen en kijken naar meer diepgaande maatschappelijke dynamieken. Ze vragen aandacht voor achterstelling, geweld, discriminatie en uitsluiting.

Eerder dan ons af te vragen of deze visies correct of cruciaal zijn, bekijken we hoe ze ons kunnen helpen bij het begrijpen van de relatie tussen samenlevingen, hun geestelijke volksgezondheid en de aard van hun geestelijke gezondheidszorg. Moeten we ons richten op sociaal-kwetsbare groepen of op hoge risicogroepen? Is er nood aan een nieuwe levensstijl en moet onze samenleving ‘anders’? Komen mindfulness of precisiepsychofarmaca de geestelijke volksgezondheid ten goede?

We beschouwen hoe de antwoorden op deze vragen de vorm en het karakter van de geestelijke gezondheidszorg bepalen en ze daardoor op weg zet naar min of meer maatschappelijke (ir)relevantie.